Τι είναι η εκπαιδευτική ψυχολογία: Μύθοι και αλήθειες

 ‘Η εκπαιδευτική ψυχολογία είναι η συσσωρευμένη γνώση , σοφία και εμπειρική θεωρία που κάθε εκπαιδευτικός πρέπει να κατέχει , για να μπορεί να επιλύει ευφυώς τα καθημερινά προβλήματα της διδασκαλίας. Η εκπαιδευτική ψυχολογία δεν μπορεί να πει στους εκπαιδευτικούς τι να κάνουν , αλλά μπορεί να τους δώσει τις αρχές που θα χρησιμοποιούν για να λαμβάνουν σωστές αποφάσεις. Οι εκπαιδευτικοί ψυχολόγοι διεξάγουν έρευνα σχετικά με τα χαρακτηριστικά των μαθητών , τις αρχές μάθησης και τις μεθόδους διδασκαλίας , ώστε να δώσουν στους εκπαιδευτικούς τις πληροφορίες που χρειάζονται για να σκέφτονται κριτικά τη δουλειά τους και να λαμβάνουν αποφάσεις για τη διδασκαλία , οι οποίες θα έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα για τους μαθητές’.

Από το βιβλίο του Robert E. Slavin

Αγαπητοί γονείς, οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων,  με τους οποίους εγώ, ο Αθ. Ντάβαρης συνεργάζομαι τόσα χρόνια στα πλαίσια των πανεπιστημιακών ερευνητικών προγραμμάτων, γνωρίζουν ότι η εκπαιδευτική ψυχολογία είναι ένας κλάδος της ψυχολογίας που διαφέρει σαφέστατα από την κλινική ψυχολογία. Ο πολύς κόσμος όμως, θεωρεί ότι η ψυχολογία έχει μονάχα έναν κλάδο: την κλινική ψυχολογία ενηλίκων και παιδιών , η οποία φυσικά και ασχολείται με κατάθλιψη, νοητική καθυστέρηση, αναπτυξιακές διαταραχές, όπως αυτισμός  κτλ.

Κι όμως! Η ψυχολογία έχει τουλάχιστον 7 κλάδους, με διαφορετικά αντικείμενα ο καθένας. Ενδεικτικά αναφέρω, την  κοινωνική ψυχολογία, τη γνωστική,  την εκπαιδευτική ( οι οποίες αποτελούν κομμάτι και  της γνωσιακής επιστήμης) , την πειραματική, την κλινική, την ψυχολογία της υγείας, την ψυχομετρία  κτλ.

2 από τους βασικούς στόχους της εκπαιδευτικής και της γνωστικής ψυχολογίας είναι οι εξής:

•          Η ανύψωση του ηθικού των μαθητών (κινητοποίηση – motivation) ώστε να αναπτύξουν κίνητρο για το σχολείο και τη μάθηση (δηλαδή να στρωθούν στο διάβασμα και να  αγαπήσουν τη γνώση)
•          Η ανακάλυψη εκείνων των χαρακτηριστικών κάθε μαθητή, που θα τον οδηγήσει στην καλύτερη αφομοίωση των όσων μελετά.

Ελπίζω να σας έλυσα ορισμένες απορίες, ιδίως σε όσους γονείς ακόμα – εντελώς λανθασμένα – πιστεύουν ότι η επίσκεψη σε έναν ψυχολόγο από το χώρο της εκπαίδευσης, μπορεί να ‘στιγματίσει’ την εικόνα ενός φυσιολογικού   παιδιού που φοιτά στο σχολείο.

Το… χειρότερο και πιο... τρομακτικό που μπορεί να σας πει ένας εκπαιδευτικός   ψυχολόγος   για εσάς και το παιδί σας  , είναι ότι :

'Είναι ζωηρό και πρέπει να τεθούν ορισμένοι κανόνες πειθαρχίας στο σπίτι, κυρίως όσον αφορά τη μελέτη, ώστε να μελετά με τέτοιο τρόπο (με ηρεμία και με τη χρήση στρατηγικών) ώστε αξιοποιήσει το μυαλό του'.

Το καλύτερο όμως που μπορεί να κάνει για εσάς (στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης) είναι :

1^ον Να κάνει εσάς τους γονείς να  έχετε το κεφάλι σας ήσυχο όσον αφορά την καθημερινή  μελέτη στο σπίτι, χωρίς εντάσεις.

2^ον  Να στρωθεί από νωρίς ο μαθητής στο διάβασμα και να προληφθούν εγκαίρως οι δυσχέρειες που, αν προκύψουν, ακολουθούν συνήθως το παιδί σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς

3^ον  Να δοθεί παράλληλα η ευκαιρία να αρχίσει από νωρίς το χτίσιμο μιας δυνατής προσωπικότητας.

4^ον Στις πολύ δύσκολες εποχές που ζούμε, να σας βοηθήσει να  εξοικονομήσετε τα  χρήματα που θα δίνατε στο παρόν και στο μέλλον για τη συνεχή εξωσχολική στήριξη του παιδιού σας στα μαθήματα. Πώς; Με το να κάνει (και να εκπαιδεύσει) το παιδί να μελετά μόνο του στο σπίτι, εντός ενός διαστήματος από μερικές εβδομάδες μέχρι λίγους μήνες!

Η μελέτη της Ιστορίας στο Γυμνάσιο

Μπορεί η Ιστορία των Πανελλαδικών να αποτελεί έναν τεράστιο πονοκέφαλο για πολλούς τους υποψηφίους φοιτητές (αναλύω το θέμα στην ενότητα Πανελλαδικές), αλλά μην νομίζετε ότι η Ιστορία στους πιο μικρούς μαθητές είναι μια εύκολη υπόθεση. Πολλοί από τους γονείς και μαθητές που ζητούν τη βοήθειά μου, έχουν ως ένα από τα κύρια αιτήματά τους, να τους βοηθήσω με το συγκεκριμένο μάθημα! Το κλειδί της επιτυχίας βρίσκεται στον αρμονικό συνδυασμό κατανόησης και αποστήθισης. Ενώ όμως οι μαθητές Λυκείου, λόγω ηλικίας,  είναι σε θέση να συνδυάσουν ευκολότερα  τα 2 αυτά στοιχεία (πάντοτε ύστερα από δική μου καθοδήγηση και εκπαίδευση), οι μαθητές Γυμνασίου συναντούν το εξής εμπόδιο: Δυσκολεύονται να ‘ξεκολλήσουν’ από τον παραδοσιακό, γραμμικό τρόπο μελέτης της ύλης, ο οποίος , σε γενικές γραμμές είναι ο εξής:

Διαβάζω κομμάτι κομμάτι και προσπαθώ να το πώ απ’έξω πολλές φορές μέχρι να το θυμάμαι.

Η συγκεκριμένη μέθοδος είναι ιδιαιτέρως κουραστική για πολλούς μαθητές, με αποτέλεσμα, η μελέτη να γίνεται σκέτη αγγαρεία. Υπάρχουν βέβαια και ορισμένοι μαθητές, που το προσωπικό τους στυλ μελέτης (γραμμικό) τους βολεύει.

 Τι γίνεται όμως με τους υπόλοιπους; Τι γίνεται με όσους μαθητές λειτουργούν πιο εγκεφαλικά και προσπαθούν να εστιάσουν στο γενικότερο νόημα (σφαιρικό στυλ μελέτης), βάζοντας στην άκρη τη στείρα αποστήθιση; Δυστυχώς, το ίδιο το εκπαιδευτικό – εξεταστικό μας σύστημα, περνά το μήνυμα ότι πρέπει ο μαθητής να μένει κοντά στην ακριβή διατύπωση της σελίδας και όχι στην ουσία. Επομένως, αυτοί οι μαθητές, κομπλάρουν και προσπαθούν να προσαρμοστούν σε ένα στυλ μελέτης που μόνο προβλήματα και κούραση τους δημιουργεί.

Στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης, εκπαιδεύουμε τους μαθητές Γυμνασίου σε  τρόπους κατανόησης και αποστήθισης που ταιριάζουν στο δικό τους στυλ μελέτης, με απώτερο στόχο την αποστήθιση - απομνημόνευση, η οποία όμως θα έχει προέλθει από ολόπλευρη κατανόηση. Έτσι τους ανεβάζουμε πραγματικά το ηθικό!

Στρατηγικές για τη μελέτη της θεωρίας των Μαθηματικών

Υπάρχουν ποικίλες στρατηγικές για την καλύτερη κατανόηση των Μαθηματικών στο Γυμνάσιο και δεν χρειάζεται να είσαι να μαθηματικός για να τις εφαρμόσεις. Άλλωστε, πρόκειται για κάτι ιδιαιτέρως εξειδικευμένο, με  το οποίο  οι καθηγητές του σχολείου δεν έχουν τόσο μεγάλη εξοικείωση (άλλωστε δεν είναι ο τομέας τους). Η Γνωσιακή Επιστήμη ασχολείται κατά κόρον με νοητικά μοντέλα.

Μια λοιπόν από τις στρατηγικές που μπορώ να προτείνω στους μαθητές Γυμνασίου, για να μελετούν και να κατανοούν καλύτερα τη θεωρία των μαθηματικών, είναι η εξής:  

Φαντάζομαι το παράδειγμα του βιβλίου και φτιάχνω εικόνες στο νου μου.

Με αυτόν τον τρόπο, ουσιαστικά οι μαθητές  κατασκευάζουν ένα νοητικό μοντέλο της κατάστασης που αναλύεται στα παραδείγματα κάθε επιμέρους  μαθήματος, ούτως ώστε να μπορούν να φανταστούν  αυτό που αναλύεται στο βιβλίο.  Κάθε μάθημα έχει και παραδείγματα, τα οποία συχνά τα προσπερνάμε γρήγορα επειδή τα θεωρούμε χάσιμο χρόνου. Αν καθίσουμε και ‘τρέξουμε’ το σενάριο του παραδείγματος στο μυαλό μας και φανταστούμε τις κινήσεις που γίνονται εκεί μέσα, σιγά σιγά θα μπορέσουμε να αποκτήσουμε μια καλύτερη αίσθηση για το θέμα με το οποίο καταπιάνεται το συγκεκριμένο μάθημα της ημέρας.   Δοκιμάστε  το και εξασκηθείτε  σε αυτό!

Στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης, εκπαιδεύουμε τους μαθητές Γυμνασίου σε τέτοιου είδους στρατηγικές, επιδιώκοντας την αξιοποίηση των δυνατοτήτων και  την ανεξαρτησία του μαθητή και όχι τη μόνιμη και διαρκή  του δέσμευση από εξωσχολική ενίσχυση. Αυτός είναι ο δικός μας ο τρόπος για να ανεβάσουμε το ηθικό του μαθητή!

Τα άσχημα λόγια δεν οδηγούν πουθενά.

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς εξειδικευμένος επιστήμων στο χώρο της εκπαίδευσης, για να καταλάβει ότι τα άσχημα λόγια και οι προσβολές προς το μαθητή Γυμνασίου, μόνο προβλήματα δημιουργούν. Από τη στιγμή μάλιστα που ο μαθητής βρίσκεται σε φάση μετάβασης από την παιδική στην εφηβική ηλικία, οι προσβολές επιδρούν ακόμα πιο άσχημα στην εύθραυστη ταυτότητα και προσωπικότητα που μόλις γεννιέται.

Δυστυχώς, σημαντικό μερίδιο ευθύνης φέρουν όσοι γονείς χρησιμοποίησαν άσχημες και προσβλητικές εκφράσεις τα προηγούμενα χρόνια προς τα παιδιά τους, όπως ‘είσαι βλάκας’, ‘δεν γίνεται τίποτα με σένα’, ‘στο Γυμνάσιο θα μείνεις στην ίδια τάξη’. Έχουν όμως και αυτοί τα ελαφρυντικά τους, ιδίως αν το παιδί τους ήταν πολύ ατίθασο και απρόθυμο να μελετήσει. Κάποιες στιγμές η ψυχραιμία χάνεται, όμως, ακόμα κι αν είναι αδύνατο για το γονιό να συγκρατήσει τα νεύρα του, είναι σημαντικό να ξέρει πώς να διαχέει τον εκνευρισμό του με τέτοιο τρόπο που να μην πληγώνει. Την επόμενη λοιπόν φορά που θα εκνευριστείτε με το παιδί σας που φοιτά στην Α ή Β Γυμνασίου,  είναι προτιμότερο να αποφύγετε άσχημους χαρακτηρισμούς και να εστιάσετε περισσότερο στις αναξιοποίητες δυνατότητες που έχει, και οι οποίες θα μπορούσαν να τον/την οδηγήσουν σε πολύ καλύτερες επιδόσεις. Τονίστε λοιπόν  το κομμάτι της ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης και όχι αυτό των υποτιμητικών φράσεων.  

Πως μπορούμε να βοηθήσουμε τους μαθητές Γυμνασίου με μέτριες επιδόσεις;

Το βασικό  ερώτημα που τίθεται για τους μαθητές με μέτριες επιδόσεις στο Γυμνάσιο είναι:  Πώς μπορούμε να τους βοηθήσουμε;

Οι  σημαντικότερες συμβουλές που έχω να σας δώσω είναι:

1.      Να είστε πλέον λίγο  περισσότερο φίλοι απ’ ότι ‘επιθεωρητές’  με τα παιδιά σας. Οι έφηβοι έχουν ανάγκη από έναν μεγαλύτερο  βαθμό αυτονομίας προκειμένου να χτίσουν την ταυτότητά τους,  επομένως, είναι προτιμότερο να δείχνετε μεγαλύτερη κατανόηση στα προβλήματα (μαθησιακά αλλά και συναισθηματικά) που αντιμετωπίζουν. Προσπαθήστε να είστε σύμμαχοί τους.   

2.      Τονώστε την αυτοπεποίθησή τους όσον αφορά τη σχολική ύλη και μην χάνετε ευκαιρία να τους δηλώνετε την  εμπιστοσύνη στις δυνατότητές τους, ακόμα και αν μερικές φορές ξέρετε ότι μπορούν ακόμα περισσότερο. Πείτε τους ότι μπορούν πολλά περισσότερα, αλλά ότι αυτό απαιτεί χρόνο και προσπάθεια και πως δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη.

3.      Δώστε τους την ευκαιρία να χτίσουν φιλίες με συνομήλικους , με κάποιες εξόδους σε ώρες, ημέρες και μέρη που δεν εμποδίζουν ούτε τη μελέτη στο σπίτι, ούτε θέτουν σε κίνδυνο τη σωματική και ψυχική ακεραιότητα του παιδιού σας. Για παράδειγμα, μπορείτε να το αφήσετε να βγει μια απογευματινή βόλτα  κάποια μέρα που τελείωσε (αποδεδειγμένα) νωρίς τη μελέτη του ή ένα Σαββάτο απόγευμα με τους φίλους του/τις φίλες της. Με αυτό τον τρόπο , ουσιαστικά ‘υποχρεώνετε’ τον έφηβο/έφηβη απέναντί σας και καθιστάτε τον εαυτό σας σύμμαχο και όχι εχθρό στα μάτια του/της!

Ο Ντάβαρης Αθανάσιος είναι ψυχολόγος με ειδίκευση σε θέματα εκπαίδευσης , ερευνητικός συνεργάτης του Παν. Θεσσαλίας και υπεύθυνος στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης. 

Ποιος είναι ο χειρότερος εχθρός της σχολικής προόδου;

Στο Γυμνάσιο φοιτούν μαθητές που αφήνουν πίσω τους  σταδιακά την παιδική ηλικία και περνούν στην εφηβική περίοδο. Η εξουσία των γονιών αλλά και των εκπαιδευτικών αρχίζει να τίθεται υπο αμφισβήτηση, η οποία συνήθως γίνεται πιο έντονη στις μεγαλύτερες τάξεις.

Πολλοί θεωρούν πως ο βασικότερος παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει έναν μαθητή/-τρια σε χαλαρή ενασχόληση με τα μαθήματα,  είναι απλώς η …τεμπελιά  σε συνδυασμό  με τις φιλίες που αναπτύσσουν οι έφηβοι, είτε του ίδιου είτε του αντίθετου φίλου.

Άλλοι πάλι θεωρούν ως σημαντικότατο παράγοντα της μέτριας σχολικής προόδου, τη δυσκολία των μαθημάτων στο Γυμνάσιο.

Η ‘τεμπελιά’ και η δυσκολία της ύλης , σαφώς και αποτελούν αιτίες άσχημων επιδόσεων, εντούτοις, η βασική αιτία κρύβεται πίσω από αυτές και είναι η αντίληψη που έχει ο έφηβος για τις δυνατότητές του, δηλαδή η χαμηλή αυτοεκτίμηση! Υπάρχουν  παιδιά που  έχουν δυνατότητες, όμως έχουν δεν έχουν εμπιστοσύνη σε αυτές, με αποτέλεσμα να παρατούν την προσπάθεια  για σοβαρή μελέτη, προκειμένου να μην πληγωθούν ακόμα περισσότερο σε περίπτωση αποτυχίας!

Συμπερασματικά,  ο βασικότερος σύμμαχος  της επιτυχημένης σχολικής προόδου στο Γυμνάσιο, είναι η υψηλή αυτοεκτίμηση του μαθητή και συνάμα, ο χειρότερος εχθρός της , είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Επενδύστε και στοχεύστε σ'αυτήν, μαζί με το παιδί σας!

Ο Ντάβαρης Αθανάσιος είναι ψυχολόγος με ειδίκευση σε θέματα εκπαίδευσης , ερευνητικός συνεργάτης του Παν. Θεσσαλίας και υπεύθυνος στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης. 

Θωρακίστε τα παιδιά σας με τα κατάλληλα εκπαιδευτικά εφόδια… - Στρατηγικές μάθησης

Επειδή η κρίση ήρθε για να μείνει και να αλλάξει τη δομή της κοινωνίας μας πρέπει να αλλάξουμε και εμείς τον τρόπο που παρέχουμε εφόδια στα παιδιά μας για να μπορούν να πατήσουν γερά στα πόδια τους στο μέλλον. Το βασικά εκπαιδευτικά εφόδια είναι:

•      Κριτική σκέψη στη προσέγγιση του σχολικού υλικού και όχι αποστήθιση, ούτως ώστε να εξασκηθούν στο να κρίνουν σφαιρικά μια κατάσταση και να τη συνδέουν με την καθημερινότητα τους. Αυτό θα τα κάνει  πιο ευέλικτα στο μέλλον.

•      Ικανότητα συνεργασίας 

Η κατάσταση στους εργασιακούς χώρους θα γίνει τόσο απαιτητική και επίφοβη, όπου η ικανότητα συνεργασίας είναι απαραίτητη για έναν εργαζόμενο. Όποιος δεν συνεργάζεται απομονώνεται, με ότι συνεπάγεται αυτό!

Το μέλλον στη χώρα μας πιθανότατα θα έχει συρρικνωμένο και πολύ πιο απαιτητικό δημόσιο τομέα καθώς και μεγάλες επιχειρήσεις οι οποίες θα απασχολούν άτομα με δυνατότητες οι οποίες συνεχώς θα αξιολογούνται, με πάντοτε παρόντα τον κίνδυνο της απόλυσης. Οι καλύτεροι θα μένουν και θα εξελίσσονται ενώ οι μέτριοι θα  αντικαθιστώνται εύκολα από άλλους. Οι μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις και γενικότερα οι ελεύθεροι επαγγελματίες θα είναι πολύ δύσκολο να σταθούν και απαιτείται τεράστια ευελιξία και οξυμένη κρίση για το τι ‘παίζει’ στην αγορά.

Το παιδί μας λοιπόν, πρέπει να είναι προετοιμασμένο για να μπορεί να κρίνει εύστοχα και να συνεργάζεται. Τελείωσαν οι εποχές που το παιδί ωρίμαζε μετά τα 18!

Παρέχετε γονική βοήθεια στη μελέτη (κυρίως για παιδιά μέχρι Ε δημοτικού).

Μάθετε τον τρόπο για να βοηθήσετε στη μελέτη του παιδιού του, ανεξάρτητα αν είναι καλός η μέτριος μαθητής. 

Μάθετε και σεις να συνεργάζεστε με το παιδί σας και εκπαιδεύστε το στην κριτική σκέψη για να γίνει πραγματικά αυτόνομο με το πέρασμα του χρόνου.

Κερδίζετε διπλά. Έρχεστε πιο κοντά με το παιδί σας και παράλληλα κάνετε οικονομία.

Ο Ντάβαρης Αθανάσιος είναι ψυχολόγος με ειδίκευση σε θέματα εκπαίδευσης, ερευνητικός συνεργάτης του Παν. Θεσσαλίας και υπεύθυνος στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης. 

Οικονομική κρίση: απειλή για την οικογένεια

Χρήσιμες  συμβουλές για τη συμπεριφορά σας προς το  παιδί στην εποχή της  οικονομικής κρίσης

1. Μην τους κρύβετε την αλήθεια.

Τα παιδιά έτσι κι αλλιώς αντιλαμβάνονται τα πάντα. Δεν χρειάζεται να ξέρουν κάθε λεπτομέρεια, αλλά την αλήθεια για τις οικονομικές σας δυσκολίες, , με λίγα και κατανοητά λόγια που ταιριάζουν στην ηλικία τους.

2. Αν έχετε αγωνία, παραδεχτείτε το.

 Όταν απλώς διαισθάνονται την αγωνία σας χωρίς να ξέρουν τι συμβαίνει, η απειλή είναι μεγαλύτερη γι’ αυτά. Εκφράστε  την ανησυχία σας με χαμόγελο και τρυφερότητα ώστε να νιώσουν ασφάλεια.

 Προσοχή!

Μην περιμένετε να εκφράσετε την αγωνία σας ως εκτόνωση σε μια στιγμή έντασης.  

(πχ  Ε, ναι! Δεν έχουμε λεφτά! )

3. Διατηρήστε τις συνήθειες σας.

Τα παιδιά έχουν ανάγκη από τις γνώριμες τους συνήθειες, τα κοινά γεύματα, τις ιστορίες το βράδυ, τις αγκαλιές και τα χάδια, που δίνουν αίσθηση σταθερότητας και ασφάλειας.

Ακόμα και αν αύριο το πρωί πρέπει να πληρώσουμε ένα λογαριασμό και δεν έχουμε χρήματα, εκείνη την ώρα δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι.

Καλύτερα λοιπόν να κάνουμε κάτι καλό για εμάς και για το παιδί: να βρεθούμε μαζί του στις παλιές καλές συνήθειες.

4. Φτιάξτε ένα μηνιαίο πλάνο οικονομίας και δραστηριοτήτων

Καθίστε μαζί με τα παιδιά και εξηγείστε τους ότι πρέπει να περιορίσετε τα έξοδα σας.

Φτιάξτε λοιπόν μαζί (στο μέτρο του δυνατού) ένα μηνιαίο οικονομικό πλάνο.

Μετρήστε έσοδα – έξοδα του μήνα, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στον τρόπο με τον οποίο το παιδί μπορεί να έχει το – μειωμένο - χαρτζιλίκι του χωρίς να στερείται όμως την αγάπη και την ικανοποίηση των αναγκών του. Ένα ξερό χαρτζιλίκι 100 ευρώ/μήνα έχει πολύ λιγότερη αξία από 4 ποδηλατικούς γύρους, γονιός – παιδί, κάθε Πέμπτη βράδυ στην πόλη.  Εντάξτε στο μηνιαίο πλάνο τέτοιου είδους δραστηριότητες.

Προσπαθήστε να κρατήσετε αυτό το κοινό οικονομικό πλάνο για τουλάχιστον ένα μήνα και εξετάστε μαζί το αποτέλεσμα.

Αυτό που έχει σημασία είναι να μπουν τα παιδιά στη λογική της ορθολογικής διαχείρισης των χρημάτων για να μην έχουν υπερβολικές απαιτήσεις με βάση τα παρόντα οικονομικά δεδομένα.

5. Αφουγκραστείτε τα παιδιά.

  Παρατηρήσετε στη συμπεριφορά τους ασυνήθιστες ενδείξεις άγχους ή στενοχώριας.  Μιλήστε μαζί τους και δώστε ελπίδα. 

Ευτυχώς τα παιδιά αντέχουν και προσαρμόζονται, αρκεί να νιώθουν ότι μπορούν να συνεχίσουν να βασίζονται στην οικογένεια τους. Δείξτε τους λοιπόν και πείτε τους το αυτονόητο:

 όσο δύσκολα κι αν είναι τα πράγματα, εσείς θα κάνετε ότι μπορείτε για να καλυτερεύσουν.

6. Βρείτε 1-2 ακόμα  τρόπους να εκτονωθείτε και να  καταπολεμήσετε το στρες.

Κινηθείτε, ασχοληθείτε με κάτι που σας ευχαριστεί χωρίς να κοστίζει, πινγκ πονγκ, ποδήλατο μαζί με τα παιδιά σας, ακούστε μουσική, τρέξιμο κτλ).

Ο Ντάβαρης Αθανάσιος είναι ψυχολόγος με ειδίκευση σε θέματα εκπαίδευσης , ερευνητικός συνεργάτης του Παν. Θεσσαλίας και υπεύθυνος στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης.

Το ξύλο ΔΕΝ βγηκε από τον παράδεισο

Σε παλαιότερες εποχές ήταν αρκετά διαδεδομένη η άσκηση βίας προς τα παιδιά, ως μέσο επιβολής πειθαρχίας. Η βία λάμβανε χώρα τόσο μέσα στην οικογένεια, από τους γονείς, όσο και στο χώρο του σχολείου από ορισμένους δασκάλους.  Ενώ όμως στο χώρο του σχολείου η βία από τη μεριά του δασκάλου έχει εξαλειφθεί, στο οικογενειακό επίπεδο υπάρχουν ακόμα γονείς που χρησιμοποιούν τη συγκεκριμένη πρακτική για να επιβάλλουν τη πειθαρχία και τη συμμόρφωση στα παιδιά τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν τα αγαπούν!

Η επιστήμη της ψυχολογίας πλέον δίνει κατηγορηματική απάντηση: Η βία προκαλεί μόνο πρόσκαιρα οφέλη και μόνιμα δεινά στην οικογένεια και το παιδί. Ένας γονιός που χτυπά το παιδί του όταν αυτό δεν μελετά ή όταν δεν κάθεται φρόνιμα, πιθανώς να καταφέρει να το αναγκάσει να διαβάσει και να παραμείνει ήσυχο. Πρόκειται όμως για ένα πρόσκαιρο όφελος για το γονιό. Ναι μεν μπορεί να βρει την ησυχία του για λιγάκι, όμως με τη βία  δεν δίνει στο παιδί να καταλάβει, το λόγο για τον οποίο πρέπει να μελετήσει ή να κάτσει φρόνιμο. Αυτό που συνήθως καταφέρνει,  είναι να στρέψει το παιδί εναντίον του ,  να το κάνει να χάσει την εμπιστοσύνη προς το γονιό και να του δείξει, εμμέσως, ότι ο μόνος δρόμος για να πετύχεις το σκοπό σου είναι η βία.

Το παιδί λοιπόν μαθαίνει τη γλώσσα της βίας και όχι του διαλόγου, με κίνδυνο, καθώς περνούν τα χρόνια, να γίνεται ολοένα και πιο αντιδραστικό και επιθετικό και ο γονιός να πρέπει να γίνει ακόμα πιο βίαιος για να το συμμορφώσει. Έτσι λοιπόν συντηρείται ένας φαύλος κύκλος.  Πρέπει πάντοτε να θυμόμαστε ότι η βία , σωματική και λεκτική, είναι από τους μεγαλύτερους εχθρούς της αυτοεκτίμησης του ατόμου, και ιδιαίτερα του νεαρού. Χτυπήματα και προσβολές, συχνά καταρρακώνουν το ηθικό του παιδιού , με αποτέλεσμα να το μετατρέπουν συνήθως, είτε σε επιθετικό άτομο με εκδικητικές τάσεις, είτε σε παθητικό άτομο με τάσεις παραίτησης από τις προκλήσεις της ζωής.  

Ο Ντάβαρης Αθανάσιος είναι ψυχολόγος με ειδίκευση σε θέματα εκπαίδευσης , ερευνητικός συνεργάτης του Παν. Θεσσαλίας και υπεύθυνος στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης. 

Τα δύο άκρα στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού μας

Όταν γινόμαστε γονείς, αφενός φιλοδοξούμε να είμαστε τέλειοι στη διαπαιδαγώγηση και την ανατροφή του παιδιού μας, αφετέρου αγχωνόμαστε για το αν θα τα καταφέρουμε. Πρόκειται ασφαλώς για μια από τις πιο δύσκολες και απαιτητικές υποχρεώσεις μας στη ζωή, με αποτέλεσμα όλοι μας, άλλοι συχνότερα και άλλοι αραιότερα, να κάνουμε λάθη ελάσσονος ή μείζονος σημασίας. Ένα από τα λάθη που κάνουν ορισμένοι γονείς, είναι να υιοθετούν υπερπροστατευτική στάση απέναντι στο παιδί τους, ενώ υπάρχει και μια μερίδα γονιών, η οποία άθελά της, υιοθετεί την ακριβώς αντίθετη συμπεριφορά, αυτή της υπερβολικής επιείκειας και ανεκτικότητας .

Αν και φαινομενικά εμφανίζουν κάποια πρόσκαιρα οφέλη στο παιδί και στους γονείς, εντούτοις, και οι δυο αυτές στάσεις, μπορούν να δημιουργήσουν σημαντικά προβλήματα στην οικογένεια και στην ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού.

Υπερπροστασία:  Το παιδί  μέχρι τα τέλη περίπου του δημοτικού,  έχει μεγάλη  ανάγκη για παροχή προστασίας από τους γονείς  και δεν επιζητά τόσο εναγωνίως την αναγνώρισή του ως ανεξάρτητο και αυτόνομο άτομο. Εντούτοις, υπάρχουν δραστηριότητες , όπως το παιχνίδι και το διάβασμα, που το παιδί επιζητά ένα βαθμό αυτονομίας και ρίσκου, εμπρός στα  οποία οι υπερπροστατευτικοί γονείς πανικοβάλλονται. Για παράδειγμα, οι γονείς που δεν αφήνουν καν το μικρό παιδί τους να πέσει και να χτυπήσει καθώς τρέχει ή όταν παίζει ποδόσφαιρο, ζημιώνουν τα πρώτα εκείνα ψήγματα δυναμισμού και ανεξαρτησίας που πρέπει να αναπτύξει ο μετέπειτα έφηβος και ενήλικας για να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες της ζωής.

Υπερβολική επιείκεια:  Είναι στη φύση του ανθρώπου να θέλει πάντα τα περισσότερα. Ενώ όμως οι περισσότεροι ενήλικες γνωρίζουν ότι πάντοτε υπάρχουν περιορισμοί και προσαρμόζουν τις απαιτήσεις τους σε όσα μπορούν να έχουν, τα παιδιά δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν το ρεαλιστικό από το μη εφικτό και τα θέλουν όλα! Οι γονείς λοιπόν είναι αυτοί που θα διαπαιδαγωγήσουν το παιδί με τέτοιο τρόπο ώστε να γνωρίζει πως σε όλα υπάρχει ένα όριο. Κάποιοι όμως θεωρούν ότι παρέχοντας ή επιτρέποντας τα πάντα, εξασφαλίζουν την απεριόριστη  συμπάθεια και αγάπη  του παιδιού τους. Αυτό που πετυχαίνουν όμως, είναι να σμιλεύουν μια προσωπικότητα η οποία θα έχει δυσκολίες να δεχτεί απογοητεύσεις και ματαιώσεις στην εφηβική και ενήλικη ζωή, με αποτέλεσμα, είτε να γίνει άπληστη, είτε να απογοητευτεί και να γίνει μοιρολατρική και παθητική απέναντι στη ζωή και τους γύρω της. 

Η στρατηγική λοιπόν που πρέπει να ακολουθήσουμε  ως γονείς, είναι η προσπάθεια για διαρκή ισορροπία ανάμεσα στο ένα και το άλλο άκρο. Κάποιες φορές να είμαστε λίγο περισσότερο προστατευτικοί και άλλοτε λίγο περισσότερο επιεικείς (κυρίως να δείχνουμε κατανόηση). Ποτέ όμως να μην φτάνουμε σε ένα απο τα δύο άκρα! 

Ο Ντάβαρης Αθανάσιος είναι ψυχολόγος με ειδίκευση σε θέματα εκπαίδευσης , ερευνητικός συνεργάτης του Παν. Θεσσαλίας και υπεύθυνος στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης.

Το ντροπαλό παιδί στο σχολείο

Η ντροπαλότητα ενός μικρού παιδιού που δεν  φοιτά ακόμα στο σχολείο,  δεν είναι κατ ανάγκη κάτι ασυνήθιστο και ανησυχητικό. Συχνά πρόκειται για μια φυσιολογική αντίδραση απέναντι σε άγνωστα πρόσωπα ή απέναντι σε παιδιά αρκετά πιο ζωηρά απέναντι σε αυτό. Εντούτοις, με τη φοίτηση στο σχολείο, τα πράγματα αλλάζουν. Το σχολικό περιβάλλον απαιτεί μεγαλύτερη κοινωνικότητα από το παιδί, προκειμένου να έχει συμμετοχή στις δραστηριότητες εντός τάξης, αλλά και εκτός αυτής, στα διαλείμματα , στη γυμναστική, τα ομαδικά αθλήματα και τις ομαδικές εκδηλώσεις (θεατρικά κτλ). 

Τι γίνεται λοιπόν στην περίπτωση που το παιδί μας συνεχίζει να είναι ντροπαλό στο σχολείο χωρίς  να φαίνεται πως αυτή  υποχωρεί σταδιακά, όπως συνήθως συμβαίνει στα περισσότερα παιδιά;

Το χειρότερο που μπορεί να κάνει ένας γονιός, είναι να αποδοκιμάσει τη συστολή και τη ντροπαλότητα που παρουσιάζει το παιδί του στο σχολείο. Με αυτό τον τρόπο μειώνει την αυτοεκτίμηση του και επιπλέον στερεί τη δυνατότητα από το παιδί να βρει έναν πραγματικό σύμμαχο (το γονιό) στην πίεση που αντιμετωπίζει, με αποτέλεσμα να το ωθεί , συχνά, σε ακόμα μεγαλύτερη εσωστρέφεια.

Προτείνω τις εξής στρατηγικές για να βοηθήσετε το ντροπαλό παιδί σας:

Αυτό που χρειάζεται είναι η ενίσχυση της αυτοπεποίθησης του παιδιού και ο έπαινός του, από το γονιό  αλλά και το δάσκαλο, όταν βλέπουν πως κάνει προσπάθειες να επικοινωνήσει με τα άλλα παιδιά. Κάθε φορά που ρωτάμε ένα ντροπαλό  παιδί αν συμμετείχε σε ομαδικά παιχνίδια και μας απαντά καταφατικά, πρέπει να το επαινούμε άμεσα. Τι γίνεται στην περίπτωση που το παιδί μας εμφανίζει κάποιο ‘ ελάττωμα’ ,  όπως να είναι αρκετά μεγαλόσωμο ή αρκετά μικρόσωμο, να   ψευδίζει, να έχει κάποιο σημάδι, ή σιδεράκια στα δόντια, το οποίο το καθιστά αποδιοπομπαίο τράγο στους συμμαθητές του;  Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει , είτε να αξιοποιήσουμε υπέρ του παιδιού το ‘ελάττωμά’ του, ( πχ.  αν είναι μικρόσωμο, του τονίζουμε ότι είναι  και ευκίνητο), είτε να υποβαθμίσουμε ένα ελάττωμα που δεν μπορεί να αξιοποιηθεί και να τονίσουμε όλα τα υπόλοιπα θετικά που βλέπουμε στο παιδί μας.

Ο Ντάβαρης Αθανάσιος είναι ψυχολόγος με ειδίκευση σε θέματα εκπαίδευσης , ερευνητικός συνεργάτης του Παν. Θεσσαλίας και υπεύθυνος στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης.

Τα ... άσχημα γράμματα

Στις πρώτες τάξεις του δημοτικού, οι δάσκαλοι έχουν επωμιστεί με το δύσκολο έργο να διδάξουν στα παιδιά μας ανάγνωση και γραφή. Ειδικά στην Α και Β τάξη, τίθενται ορισμένοι σημαντικοί στόχοι: α) να μάθει το παιδί να μην μπερδεύει τα γράμματα μεταξύ τους, β) να μάθει σταδιακά  κάποιους ορθογραφικούς κανόνες (κυρίως με τα ο,ω και τα ι,ει,η,υ,οι) οι οποίοι δυσκολεύουν όσο περνά ο καιρός και γ)  να γράφει όσο το δυνατό καλύτερα γράμματα. 

Πολλοί γονείς όμως, ανησυχούν  υπερβολικά όταν βλέπουν   άσχημα και δυσανάγνωστα  γράμματα. Εντούτοις, υπάρχει λύση μέσα σε ρεαλιστικά πάντα πλαίσια. Είναι δύσκολο να μετατρέψουμε σε καλλιγράφο ένα παιδί που δεν γράφει τόσο όμορφα,  όμως μπορούμε να βελτιώσουμε τα γράμματα του, σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, μέσω της στοχευμένης εξάσκησης σε αυτόν τον τομέα.  

Για να βελτιώσουμε την ποιότητα των γραμμάτων υπάρχουν ορισμένες εξειδικευμένες στρατηγικές μάθησης, στις οποίες μπορούν να εκπαιδευτούν οι γονείς για να βοηθήσουν το παιδί τους, εύκολα και γρήγορα. Ειδάλλως, μια απλή ‘συνταγή’  που μπορεί να ακολουθήσει ένας γονιός, είναι να επαινεί κάθε φορά το παιδί του όταν το βλέπει να κάνει καλά γράμματα και να μην το επικρίνει όταν η ποιότητα δεν είναι καλή, αλλά να του λέει ότι είναι σίγουρος πως μπορεί να κάνει λίγο καλύτερα γράμματα κάθε φορά.

Ο Ντάβαρης Αθανάσιος είναι ψυχολόγος με ειδίκευση σε θέματα εκπαίδευσης , ερευνητικός συνεργάτης του Παν. Θεσσαλίας και υπεύθυνος στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης. 

Το μαθησιακό προφίλ κάθε παιδιού

Κάθε παιδί έχει το δικό του ρεπερτόριο τεχνικών μάθησης. Ένας μαθητής  μπορεί να είναι καλός στο να απομνημονεύει σκηνές, εικόνες και να μην είναι καλός ακουστικός τύπος. Άλλος μπορεί να φαντάζεται/ζωντανεύει αφηγήσεις που ακούει ή κείμενα που διαβάζει. Άλλος μπορεί να μαθαίνει μέσω συνεργασίας ή άλλος μέσω συναισθηματικού φιλτραρίσματος να ζωντανεύει αυτά που ακούει ή διαβάζει.

Ας κάνουμε μια συνοπτική αναφορά των κύριων μαθησιακών προφίλ. Κάποιο από αυτά ταιριάζει στο παιδί σας!

Οπτικός τύπος : θυμούνται καλύτερα αυτό που βλέπουν , όπως πίνακες, διαγράμματα, εικόνες, γραφήματα. Πρόκειται για το πιο συνηθισμένο προφίλ μάθησης.

Λεκτικός τύπος : προτιμούν να αποκομίζουν τη γνώση ακούγοντας ή διαβάζοντας λέξεις. Συνήθως το καθιερωμένο  μάθημα στην τάξη βολεύει περισσότερο τον τύπο αυτό.

Γραμμικός τύπος: μαθαίνει βήμα – βήμα ακολουθώντας τη λογική που κρύβεται σε αυτό που μελετά και όχι τόσο τη διαίσθηση και το ένστικτο του.  Φτάνει σε συμπεράσματα αργά και σταθερά.

Σφαιρικός τύπος: προσπαθεί να κατανοήσει πρώτα τη συνολική εικόνα σε αυτό που μελετά και μετά να καταλήξει σε επιμέρους ή και γενικότερα συμπεράσματα. Για παράδειγμα, όταν μελετά ένα μαθηματικό πρόβλημα, δεν θα ξεκινήσει από την αρχή, βήμα βήμα όπως ο γραμμικός, αλλά θα προσπαθήσει να συλλάβει τη γενικότερη εικόνα του προβλήματος και μετά θα ξεκινήσει από τα επιμέρους.

Δραστήριος τύπος: κατανοεί και συγκρατεί στη μνήμη του οτιδήποτε με το οποίο καταπιάνεται ενεργά. Έχουν αυξημένη ενεργητικότητα και περιέργεια για το πώς δουλεύουν τα αντικείμενα, όπως μηχανές, παιχνίδια κτλ. Βαριούνται τις ομιλίες που κρατούν μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως ένας μεγάλος μονόλογος από το δάσκαλο ή το γονιό.  

Για κάθε τύπο, απαιτούνται και οι κατάλληλοι χειρισμοί  από τον κάθε  γονιό που θέλει να βοηθήσει το παιδί του στα μαθήματα. Για παράδειγμα, αν το παιδί σας είναι δραστήριος τύπος όσον αφορά το μαθησιακό του προφίλ, καλό είναι να μην του μιλάτε συνεχώς για το τι πρέπει να κάνει (‘κήρυγμα’) αλλά περισσότερο να συμμετέχετε σε συζητήσεις που αφορούν αντικείμενα και καταστάσεις που τον ενδιαφέρουν και του εξάπτουν την περιέργεια για να σας νιώθει σύμμαχο.

Στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης ανακαλύπτουμε τον τύπο του μαθητή, και προτείνουμε τις καταλληλότερες λύσεις για το γονιό (για παιδιά μέχρι Δ δημοτικού) ή για τον ιδιο το μαθητή, αν είναι μαθητής Ε-ΣΤ δημοτικού ή Γυμνασίου. 

Ο Ντάβαρης Αθανάσιος είναι ψυχολόγος με ειδίκευση σε θέματα εκπαίδευσης , ερευνητικός συνεργάτης του Παν. Θεσσαλίας και υπεύθυνος στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης.

Η επίλυση των σχολικών ασκήσεων στο σπίτι

Οι καθημερινές ασκήσεις και τα προβλήματα  που έχουν να λύσουν τα παιδιά στο σπίτι, συχνά συνιστούν αιτία αντιπαραθέσεων ανάμεσα σε αυτό και τους γονείς του. Πολλοί γονείς θεωρούν ότι η πολλαπλή ανάγνωση της άσκησης αρκεί για να γίνει κατανοητή από το παιδί. Όταν βλέπουν όμως ότι το παιδί δεν έχει κατανοήσει το ζητούμενο της άσκησης ή του προβλήματος (στα μαθηματικά), τότε συχνά αντιδρούν με 2 τρόπους. Είτε κατηγορούν το παιδί ότι δεν έχει διαβάσει σοβαρά την εκφώνηση αρκετές φορές, είτε ότι είναι ανόητο επειδή δεν την κατάλαβαν, με αποτέλεσμα να απογοητεύεται το παιδί και συχνά να ξεκινούν αντιπαραθέσεις.

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί να τελειώνει πιο εύκολα και γρήγορα τις ασκήσεις για το σπίτι;

1.      Διαβάστε τις οδηγίες της κάθε άσκησης και ρωτήστε το αν καταλαβαίνει αυτό που ζητά. Πολλά παιδιά δυσκολεύονται στον τομέα αυτό και το κακό ξεκινά από εκεί! Βοηθείστε αν χρειαστεί στη δύσκολη άσκηση, όμως μην ξεκινήσετε να κάνετε όλες τις ασκήσεις εσείς. Θα το κακομάθετε!

2.      Κάνετε ερωτήσεις που υποδηλώνουν δική σας άγνοια , περιμένοντας από το παιδί να πάρει πρωτοβουλία για να κάνει μόνο του, βήματα στην επίλυση του προβλήματος ή της άσκησης. Συχνά αυτή η επιτηδευμένη άγνοια απελευθερώνει το παιδί από το άγχος ότι ο γονιός ξέρει πάντοτε τη σωστή απάντησης και ότι  περιμένει πάνω από το παιδί με τη … δαμόκλειο σπάθη

3.      Αφήστε το να κάνει λάθη και προσπαθήστε να περάσετε το μήνυμα ότι τα λάθη οδηγούν στο σωστό. Κάνοντας λάθη, εφόσον όμως δεν απογοητευόμαστε και έχουμε μελετήσει τη θεωρία του μαθήματος, είναι σαν να ανοίγουμε συνεχώς πόρτες, μέχρι να βρούμε τη σωστή που θα μας οδηγήσει στο φώς!

Ο Ντάβαρης Αθανάσιος είναι ψυχολόγος με ειδίκευση σε θέματα εκπαίδευσης , ερευνητικός συνεργάτης του Παν. Θεσσαλίας και υπεύθυνος στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης.

Η εμπιστοσύνη στις δυνατότητες του παιδιού μας

Ορισμένοι γονείς προσπαθούν για να δώσουν τα κατάλληλα εκπαιδευτικά εφόδια στο παιδί τους, όμως βλέπουν ότι οι προσπάθειες οι δικές τους αλλά και του παιδιού, δεν φτάνουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Τότε είναι που σκέφτονται ‘ το δικό μου παιδί δεν παίρνει τα γράμματα, δεν είναι αρκετά έξυπνο’.

Πρόκειται για μια  λανθασμένη αντιμετώπιση της κατάστασης, ιδίως αν εκφράζουμε την απογοήτευσή μας μπροστά στο παιδί. Το απογοητεύουμε υπάρχει ο κίνδυνος να μετατραπεί σε ένα άτομο χωρίς αυτονομία και πρωτοβουλίες. Επιπλέον, υπάρχει ο κίνδυνος να το στρέψουμε σε άλλες διεξόδους προκειμένου να βρει τη χαμένη του αυτοπεποίθηση, όπως οι κακές παρέες και η έντονη αντιδραστικότητα προς τους γονείς και τους δασκάλους – καθηγητές του.   Πολλά παιδιά εγκαταλείπουν εντελώς την προσπάθεια για τα σχολικά μαθήματα, εξαιτίας του ότι δεν τολμούν πλέον να παλέψουν για να αποδείξουν , τόσο στον εαυτό τους, όσο και στους άλλους ότι μπορούν να τα καταφέρουν. Αποσύρονται λοιπόν για να μην πληγωθούν.

Σας προτείνω λοιπόν ορισμένους τρόπους για να ενισχύσετε την αυτοπεποίθηση του παιδιού σας:

1.      Δείξτε εμπιστοσύνη στο παιδί σας και στις δυνατότητές του. . Πείτε του ότι το εμπιστεύεστε, ότι ξέρετε πως είναι έξυπνο και πως μπορεί να τα καταφέρει καλά, αρκεί να προσπαθήσει.

2.      Διαχειριστείτε την έννοια του λάθους. Τονίστε του το ότι δεν είναι απαραίτητο να τα κάνει όλα σωστά από την πρώτη στιγμή αλλά ότι σιγά σιγά, τα σωστά θα γίνονται ακόμα περισσότερα από τα λάθη που κάνει.

3.      Προσπαθήστε να αξιοποιήσετε τη φαντασία τους προς όφελός του την ώρα της μελέτης. Συνήθως τα ζωηρά παιδιά, έχουν ανεπτυγμένη φαντασία, η οποία όμως πολλές φορές αποσπά την προσοχή τους την ώρα της μελέτης και γι αυτό ακριβώς φαίνεται ότι χαζεύουν. Από τη στιγμή που δεν γίνεται να αποφύγουμε το φαινόμενο αυτό, μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε υπέρ του! Προσπαθήστε λοιπόν να συμμετέχετε και εσείς κάποιες φορές στους συλλογισμούς του παιδιού που φαίνονται πως κάπως ξεφεύγουν από το θέμα, και σταδιακά φέρτε την προσοχή του ακριβώς σε αυτό που ζητά η άσκηση. Θα ανέβει η αυτοεκτίμηση του παιδιού γνωρίζοντας ότι σκέφτηκε κάτι χρήσιμο, αλλά και θα γίνετε και εσείς πιο συμπαθείς στα μάτια του!

Ο Ντάβαρης Αθανάσιος είναι ψυχολόγος με ειδίκευση σε θέματα εκπαίδευσης , ερευνητικός συνεργάτης του Παν. Θεσσαλίας και υπεύθυνος στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης. 

Η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης

Πώς αναπτύσσεται η κριτική σκέψη στο παιδί;  Η συμβολή του γονιού

Υπάρχουν 2 μεγάλες θεωρητικές σχολές στην εκπαιδευτική ψυχολογία σχετικά με την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης στους μαθητές. Η μια είναι η Ψυχοκοινωνική θεωρία του Vygotski και η άλλη η Γνωσιοαναπτυξιακή θεωρία του Piaget. 

Σε γενικές γραμμές ο Vygotsky υποστηρίζει ότι η σκέψη,  οι ιδέες και η γνώση παράγονται περισσότερο μέσω της κοινωνικής αλληλεπίδρασης ανάμεσα στα άτομα παρά μέσω της προσωπικής γνωστικής ανάπτυξης και τις μεμονωμένες προσπάθειες του ατόμου.  Όμως, το πόσο θα ωφεληθεί ένα άτομο (εν προκειμένω μαθητής) από την αλληλεπίδραση, εξαρτάται από τα ατομικά του χαρακτηριστικά. 

Ο γονιός λοιπόν μπορεί να παίξει το ρόλο ενός ‘μικρού δασκάλου’ στο παιδί ηλικίας Α εως Δ δημοτικού, προσπαθώντας να αλληλεπιδράσει με τέτοιο τρόπο που θα αναπτύξει και θα αξιοποιήσει τις ήδη υπάρχουσες δυνατότητες του παιδιού του. Με αυτό τον τρόπο, ο μαθητής θα μπορεί να κατακτά συνεχώς ολοένα και μεγαλύτερα επίπεδα γνώσης, με αποτέλεσμα να έχει ανεβασμένη ψυχολογία και μεγαλύτερη όρεξη για μάθηση.

2 από τις βασικές μεθόδους για να γίνουμε καλοί ‘δάσκαλοι’ του παιδιού μας  και να θέσουμε τις βάσεις για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης είναι :

1.      Να ενεργοποιούμε τις μνήμες , τις γνώσεις και τη  φαντασία του παιδιού, ώστε να μπορεί ο μαθητής να συσχετίζει τα νέα στοιχεία με τη ήδη υπάρχουσες γνώσεις του. (αυτό άλλωστε προτείνει και ο Piaget ως μια καλή πρακτική κατάκτησης γνώσης).

2.      

Να κάνουμε ερωτήσεις που δυσκολεύουν σχετικά το παιδί, ούτως ώστε να παράγουμε γνωστικές συγκρούσεις οι οποίες θα το ωθήσουν σταδιακά στην αναζήτηση των σωστών απαντήσεων. Προσοχή ! Πρέπει να κάνουμε τις ερωτήσεις με τρόπο που να μην υποδηλώνει ανακριτή διάθεση από μέρους μας, αλλά μια διάθεση ‘παιχνιδιού’ αναζήτησης της γνώσης από εμάς και το παιδί.   Χρειάζεται όμως κάποια εξάσκηση και χρόνος  από το γονιό για να το καταφέρει. Κάποια στιγμή όμως τα αποτελέσματα σε επίπεδο γνώσης του μαθητή αλλά και εξοικονόμησης χρόνου μελέτης θα σας κάνουν να πείτε ‘ άξιζε τον κόπο!’  

Ο Ντάβαρης Αθανάσιος είναι ψυχολόγος με ειδίκευση σε θέματα εκπαίδευσης , ερευνητικός συνεργάτης του Παν. Θεσσαλίας και υπεύθυνος στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης. 

Αξιοποιώντας τη φαντασία των παιδιών μας

Πάρα πολλά παιδιά έχουν υψηλότατο δείκτη νοημοσύνης χωρίς όμως  τις ανάλογους βαθμούς,   εξαιτίας κυρίως 2 αιτιών:

1^ον : Έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση για τα  μαθήματα, ακόμα κι αν μας εκπλήσσουν με την εξυπνάδα τους σε όλους τους υπόλοιπους τομείς. Κάποιες απογοητεύσεις από αρνητικά και προσβλητικά σχόλια από συμμαθητές ή γονείς αρκούν πολλές φορές για να ‘ποτιστεί’ ένα παιδί με   χαμηλή αυτοεκτίμηση για τις ικανότητές του.

2^ον : Είναι αρκετά ζωηρά με πολύ ανεπτυγμένη και ζωηρή φαντασία,  με αποτέλεσμα να αποσπάται συχνά η προσοχή τους την ώρα του μαθήματος και την ώρα της μελέτης και  να βαριούνται όταν πρόκειται να μελετήσουν με τον παραδοσιακό πειθαρχημένο τρόπο που έχει καθιερωθεί. Αυτά τα παιδιά λοιπόν χρειάζονται κίνητρο για να μελετήσουν με ενδιαφέρον.  Σε αυτά τα έξυπνα παιδιά πρέπει να  αξιοποιήσουμε τη φαντασία τους τόσο στη συμμετοχή τους στο μάθημα όσο και την ώρα της μελέτης στο σπίτι και όχι να τα τιμωρούμε και να τα κατηγορούμε ότι είναι τεμπέλικα ή απρόσεκτα.

Με ποιες στρατηγικές  μπορούμε να αξιοποιήσουμε τη φαντασία τους; 

Αν το παιδί μας σκεφτεί κάτι που μοιάζει άσχετο με το θέμα, το αφήνουμε  να ξεκινήσει να  μας μιλά για αυτό που του ήρθε στο νου χωρίς να νευριάζουμε. Πολλοί γονείς αρχίζουν να νευριάζουν και να κατηγορούν το παιδί ότι χαζεύει και τεμπελιάζει. Όμως στην πραγματικότητα, το ζωηρό παιδί , έχει πολλές ιδέες για τις οποίες δεν πρέπει να του στερήσουμε τη δυνατότητα να της εκφράσει.  Του δίνουμε λοιπόν αυτή  την ευκαιρία για λιγάκι και συμμετέχουμε και εμείς στη συζήτηση. Πολλές φορές το αποτέλεσμα μπορεί να μας εκπλήξει ευχάριστα.

 Για παράδειγμα, αν ένα πρόβλημα ζητά να βρει πόσα κιλά μήλα αγόρασε η Μαρία με 3 Ευρώ και το παιδί αρχίζει να μας μιλά για το  απέναντι  μανάβικο, είναι προτιμότερο να συμμετέχουμε στη συζήτηση μαζί του για λίγο και να τη φέρουμε σταδιακά στα μέτρα μας, παρά να το μαλώσουμε ότι χάνει τη συγκέντρωσή του.  

Στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης  προβάλλουμε έναν νέο τρόπο μελέτης ο οποίος αξιοποιεί τη φαντασία και την εξυπνάδα των μαθητών ώστε να έχουν ενδιαφέρον για τη μάθηση και να δουλεύουν με στρατηγική.

Ο Ντάβαρης Αθανάσιος είναι ψυχολόγος με ειδίκευση σε θέματα εκπαίδευσης , ερευνητικός συνεργάτης του Παν. Θεσσαλίας και υπεύθυνος στο Εργαστήρι Έξυπνης Μάθησης.